YALIN, İÇTEN, DURU BİR OKEYEV ANLATISI
Kırgız sinemasını, Sovyet sıradanlığından çekip alan yönetmenlerin arasında Tölömüş Okayev, yapıtlarının kendisinin olduğunu kanıtlarcasına, öykülediği konulara özgün katmanlar oluşturan, üretken bir sinemacı.
“Ak İlbarsın Soyu”, “Kökserek”, “Kızıl Elma” gibi sinemanın kökleşik yapıtları arasına giren pek çok kurmacanın yönetmeni olarak bilinen Tölömüş Okayev, sesçilikten yazarlığa değin sinemaya emek veren, sinemayı sanat gören bir Kırgız aydını.
Okayev, “Oda Saygı” kurmacasında, Kırgızistan’ın ilk kadın kolhoz yöneticisi Urkiye Salıyeva’nın yaşam öyküsünü öykülüyor. Tanrı Dağlarının çevresine konumlanmış dağlık obalardan birinde, yanlışı gelenek diye savunan çıkarcılara karşı, halkının haklarını önceleyen bu Sovyet kadın kahramanının direncini, kişilerin değişimi, toplumun dönüşümü izleğinde aktarıyor.
Sıradanlığı aşmanın bedelini yirmi dört yaşında canıyla ödeyen “Urkiye”yi, Tattubibi Tursunbayeva canlandırıyor. Tursunbayeva, güzelliğiyle, başarılı oyunculuğuyla Kırgız sinemasının bir dönemine damga vuran bir sanatçı. Canlandırdığı Rukiye Salıyeva gibi o da genç yaşta, öldü mü, öldürüldü mü tartışması süregiden, acıklı bir sonla yaşamdan kopan bir Kırgız yıldız.
“Oda Saygı”, öznesi olan Rukiye Salıyeva ile sınırlı kalmayan, yönetmeninden oyuncularına dek, tam bir yıldızlar geçidi. Sabira Gümüşaliyeva, Bolotbek Beyşenaliyev, Suymenkul Çokmorov, Nasrettin Dubaşev gibi dönemin Kırgız sinemasında sıkça görünen oyuncular, “Oda Saygı” kurgusunu güçlendiren sanatçılar.
“Kadın Dizginleri Ele Alınca” adlı Türkmen kurmacası gibi Sovyet döneminin kadını önceleyen, topluma önderlik eden dirençli yanıyla düzene katan kurmacaların, düzeyli örneklerinden biri olan “Oda saygı”, 1971 yılında gösterime sokuldu.
Adı: Oda Saygı
Öbür adı: Поклонись огню
Kırgız Söyleyişi: Odga Tazim
Yönetmen: Tölömüş Okeyev
Yazan: N. Baytemurov, G. Orlov, Tölömüş Okeyev
Görüntü: Kadircan Kıdıraliyev
Kurgu: Rakiya Şerşenova
Müzik: Taştan Yermatov
Oyuncular: İskender Rıskulov, Sabira Gümüşaliyeva, Bolot Beyşenaliyev, Suymenkul Çokmorov, Tattıbibi Tursunbayeva, Yusuf Ahmetov, Cemal Seyitahmetova, Dragut Mustafayev, Muratbek Rıskulov, Bakirdin Aliyev, Capar Sadıkov, Alimkul Alimbayev, Hasanbek Hıdırnazarov, Sovyetbek Cumadilov, Zarema Madremilova, Svet YAktili, Nasrettin Dubaşev, Turgun (Turgunbek) Berdaliyev, Çolpon Danışmanova, Askar Seyitaliyev, Denizbek Çalapinov, Almaz Kırgızbayev, Aliman Cangorozova, Çorobek Dumanayev, Teken Çalapinov
Yapım Tasarım: Sagınbek İşenov
Yapımcı: İ. Abdikulaov
Yapım: 1971 – Kırgızistan SCB
Süre: 86′
Boyak: Cisimler tarafından yansılanan ışığın gözde oluşturduğu duyum; renk.
Oba: Ortak veya özel malları bulunan, nüfusu iki binden aşağı olan, genellikle tarımsal alanda çalışılan, konutları ve öteki yapıları bu yaşam uygun yerleşim birimi; köy: “Yarın daha gün ışımadan kovduracağım onları obadan.” – Yaşar Kemal
Od: Yanıcı cisimlerin tutuşmasıyla beliren ısı ve ışık; ateş, nâr: “Yaz bahar ayında bir od verdiler / Yandım gittim ala karlı dağ iken” – Karacaoğlan
İlbars: Kedigillerden, genellikle Asya ve Afrika’nın sıcak bölgelerinde yaşayan, postu benekli, kimileyin de düz kara, çevik, yırtıcı, etçil, memeli hayvan; pars.
Kolhoz: Sovyetler Birliğinde, obalıların ortak olarak çalıştıkları, devlet tarım işletmesi.
Kökleşik: Üzerinden çok süre geçmesine karşın değerini yitirmeyen, türünde örnek olarak görülen yapıt.
Kökserek: Kök, serek sözlerinden oluşmuş birleşik bir ad. Genellikle Turan bozkırlarında yaşayan, sarımsı boyaklı tüyleri görece kısa ve kaba olan, çene tüyleri ak olan bir tür kurt; Kökbörü, bozkurt.
Urkiye: “Rukiye” adının Kırgız söyleyişi. R”, “L” sessizleriyle başlayan yabancı kaynaklı sözlerin başına sesli koyarak söyleyiş; Recep-İrecep, Limon-ilimon vb. )
