Bir İnsan Kaç Makina Eder?

Diyet, 1974 yılı, Erman Film yapımı, Göç konulu üç filmlik dizinin ikincisidir. Gelin ve Düğün kurmacalarıyla birlikte Diyet kurmacası da Lütfi Ömer Akad tarafından yazılmış ve yönetilmiştir. Lütfi Ömer Akad, Türk sinemasının çığır açma çabası olan, önde gelen yönetmenlerindendir.

Yıllar sonra Bela Tarr kurmacalarında önemi vurgulanan ve Kamerada Kurgu diye adlandırılan çekim biçimi, Lütfi Ömer Akad kurmacalarında Sabit Kamerada Kurgu yaklaşımıyla görülür.

Torino Atı kurmacasında olduğu gibi Bela Tarr’ın, tüm anlatımı kamera kaydının başlangıcı ile sonu arasına yerleştirerek verdiği, kimi zaman sabit, kimi zaman olayın akış hızına eşlenik devinimle olayı izleyen kamera çekimlerinden farklı olarak, sahneyi bölen ama sabit kamera çekimlerinin alan derinliklerinden yararlanan Lüti Ömer Akad, yapay gördüğü mercek kaydırmalarından ve hareketli kamera çekimlerinden uzak durur.

Kurguda temel yaklaşımın, bütünü ortaya çıkaran anlamı yaratmak olduğunu bilen Lütfi Ömer Akad, yalın anlatımı ya da aktarımı önceleyen bir biçem oluşturur; “Makineyi sabit kılmakla derinlemesine sahnede, daha hareketli, daha gerçekçi yaşayan insanlar ortaya çıkıyor. Yahut da psikolojik yoğunluk sağlamak için bazen… Asgari hareket… ama bu demek değildir ki, sinema hareketsiz olur. Sinemaya hareket vermek, adamları koşturmakla, resimleri kısa kısa kesmekle, zoom yapmakla, travelling yapmakla olmaz. Hareket, filmin bütününün kurgusunun sürükleyiciliğindendir.”

Toplumcul gerçeklik başlığı altına giren yapıtların Türk sinemasında görünmesi alışıldık bir durum. Bu durumun oluşmasında Lütfi Ömer Akad sinemasının katkısı çok büyük. Hürrem Film adına çektiği, 1948 yılında gösterime giren ilk filmi Vurun Kahpeye ile 1974 yılında çektiği son sinema filmi Diyet arasındaki tüm kurmacalarında, Türk toplumunun zaman akışındaki konumları ve durumları ana örge olarak yer almıştır. Kiminde kır, kiminde kent yaşamı çevreleyici evren olarak kullanılmış ama toplumun kök ya da çekirdek sorunları o evrenin merkezini oluşturmuştur.

Türkiye’de tek partili yönetimlerin, geleceğe taşıdığı sürekli sorunların başında gelen göç de, bu ulamda, Türk sinemasında çokça yer bulan bir konu. Göçle koşut ilerleyen toplum yapısındaki dönüşümlerin sonuçları, kimi zaman yaşanırken, kimi dönem de yaşandıktan sonra filmlere aktarılmış.

İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan yeni dünya düzenine ilişik olma çabalarının sonucu olarak ortaya çıkan hızlı ve çarpık kentleşmenin nedeni göç, özellikle altmışlı yılların Türk sinemasında genişçe yer alırken, Lütfi Ömer Akad, bu olguyu üç yapıtla ortaya koyar. Gelin, Düğün ve Diyet, yönetmenin, yıkıcı dönüşümün, yetmişli yılların bunlu dönemlerinde de süren göç sorunun, üç değişik toplum katmanını öne çıkararak aktardığı kurmacalar.

Gelin, Düğün ve Diyet, “Ben, yıllar öncesinde Orhan Kemal’e yaptırmak istediğim senaryoyu yıllar sonra kendim yaptım.” sözlerinden anlaşılacağı üzere, Lütfi Ömer Akad’ın, tam bir bilinçle tasarlayarak yaptığı üç kurmaca; birbirini tamamlayan aynı izlekte ilerleyen bir hikayenin üç parçası.

Lütfi Ömer Akad, üç filmiyle anlatmak istediklerini, Alim Şerif Onaran’la yaptığı söyleşide açıklar: “Gelin’de ilk gelenler; taşra esnafı, küçük sermaye sahibidir. Memleketlerinde bütün varlarını yoklarını satıp burada sermayeleriyle burada bir tutunma kavgasına giriyorlar. Düğün‘de, bu kez gelenlerin ne sermayeleri var, ne zenaatleri. Hiçbirşeyleri yok. Çırçıplak geliyorlar. Anadan doğma bir çıplaklıkla geliyorlar. Altı kardeş. Urfalı… Ve bunlar orada tutunuyorlar. Örneklerini de gözlerimle gördüm. Seyyar satıcılık yapıyorlar. Fakat tutunmak için birbirlerini de yemek zorundalar… Diyet, Kır kesiminden gelip de fabrikada çalışan insanların yavaş yavaş bir sınıf bilincine ulaşması. Ben neredeyim? Başkaları nerede? Ben hangi taraftayım? Bu bilince ermelerinin hikayesini anlatmaya çalıştım.”

Adı: Diyet
Yönetmen: Lütfi Ömer Akad
Yazan: Lütfi Ömer Akad
Görüntü Yönetmeni: Gani Turanlı
Oynayanlar: Hülya Koçyiğit (Hacer), Hakan Balamir (Hasan), Erol Taş (Bilal Usta), Erol Günaydın (Mevlüt), Güner Sümer (Fabrikatör Salim), Turgut Savaş (Yunus), Bilade Aybars (Yazar), Günay Güner (Mustafa), Yaşar Şener (Muhsin), Osman Alyanak (Börekçi), Atıf Kaptan (Salim’in Babası)
Yapımcı: Hürrem Erman
Yapım: Erman Film
Yapım Yılı ve Yeri: 1974 – Türkiye
Türü: Kurmaca
Dili: Türkçe
Süresi: 88′ 40″